Wiedźmy Urzecza

Wiedźmy Urzecza

Było jeszcze ciemno, gdy parkowałem pod wałem wiślanym w Gassach nieopodal promowej przeprawy uruchomionej w miejscu, gdzie do lipca 1944 roku funkcjonował drewniany most przez Wisłę skracający przeprawę do Karczewa. Został spalony przez Niemców z obawy przed nadejściem czerwonoarmistów.

Wyspa bobrów

Brzask nad Wyspami Świderskimi

Poszedłem tym razem na północ. Najpierw grzbietem wału, po chwili krętą drogą przez łęg w kierunku obszernej polany nad rzeką. Ominąłem chaszcze, w których pędy dzikiej jeżyny, wiklin, kolczurki klapowanej (zabójcy drzew) i dzikiego chmielu krępują ruchy i przeszkadzają w chodzeniu. Deptałem wiślany piasek ustępujący pod stopami mimo mrozu i szronu. Zostawiłem z boku pokryty lodem staw starorzecza. W końcu powoli i zachowując ciszę wspiąłem się na polanę z przygotowanym aparatem fotograficznym. Jednak nie zastałem saren. Były ukryte w łanach oszronionej nawłoci i wrotyczu.

Architekt Wisły

Szarość brzasku jeszcze nie ustąpiła, gdy wyszedłem nad wodę w miejscu, gdzie ciągnie się wąska wyspa oddzielona od stromego brzegu odnogą nurtu. Niestety wyspa zanika. Kilka lat wcześniej była przecięta wąskim kanałem, ulubionym kąpieliskiem bobrów. Dzisiaj z północnej części wyspy został kilkumetrowy kikut. 

Zakątek bobrów w listopadzie kilka lat wcześniej

Miejsce, które wyglądało tak jak na poniższych fotografiach, zmieniło charakter. Bobry wycięły większość wiklinowych chaszczy i klonolistnych jesionów, sposobiąc wysepkę do lęgów rybitw rzecznych.

Tak było

Tak się stało

Znikająca wysepka

Tyle zostało z północnej części wysepki

Oglądając losy tej jednej wysepki na przestrzeni kilku lat, uzmysławiam sobie trudy bytowania olędrów nad Wisłą. Każda powódź mogła przemeblować ich nieruchomości, ujmując lub dodając gruntu, łącząc z brzegiem lub od niego odcinając, przypisując siedlisko do lewej lub do prawej strony rzeki. Bieg Wisły w XIX wieku utrwalony na Topograficznej Karcie Królestwa Polskiego sporządzonej i wydanej przez polskich kartografów wojskowych przed wybuchem Powstania Listopadowego różni się od biegu Wisły dzisiaj. Ostateczny kształt mapa uzyskała dopiero w 1839 roku po ukończeniu wszystkich terenowych pomiarów geodezyjnych. Całe przedsięwzięcie trwało więc około 20 lat. O mapie w wersji drukowanej z 1863 roku (za wpisem Łukasza Maurycego Stanaszka na jego stronie w FB)  tutaj: http://bg.uwb.edu.pl/TKKP/?id=Nawigator.

Boczna odnoga coraz szersza

Stojąc nad odnogą, usłyszałem gwałtowne plaśnięcie. Bóbr, którego nie zauważyłem na tle ciemnego brzegu wyspy, zanurkował. Chyba dostrzegł moją obecność. Postanowiłem zaczekać. Opłaciło się. Wzdłuż wysepki pojawiły się ukośne fale. Bóbr wracał. W końcu dostrzegłem kontur jego łba. Penetrował brzeg. Płynął pod ogryzionymi z łyka kikutami drzew. Plątał się wśród gałęzi i korzeni wystających z krawędzi podmywanej skarpy. Wyszedł z wody i usiadł naprzeciwko wejścia do nory pod karpą. Pielęgnował futro. Obok wypłynął drugi. Rodzina? Na zdjęciach niewiele widać. Wciąż było za ciemno. Słońce czaiło się za karczewskim łęgiem, nieśmiało oświetlając smugi kondensacyjne po samolotach nadlatujących ze wschodu.

Wschód słońca zaczął się skromnie. Bezchmurne niebo. Zamglone powietrze, jakby nasycone smogiem. Powiewy wiatru z południa, nie pobudzające fal na wodzie… W krajobrazie dominował bezruch. Ptaki nie kwapiły się do grupowych wędrówek wzdłuż rzeki. Daleko, gdzieś nad Ciszycą, przeleciał klucz dzikich gęsi… Słońce pokazało się za konarami drzew drugiego brzegu. Z trudem rozjaśniało krajobraz. Wilgotne powietrze tłumiło światło i barwiło wszystko nostalgiczną szarością. Za to usłyszałem pobudzone ptaki. Śpiew chodził zewsząd.

Rozgarniając zamrożone łodygi suchorośli, sprawdzałem odruchowo nogawki spodni. Obawiałem się kleszczy. Nie dostrzegłem żadnego. Dopiero po powrocie do domu strzepnąłem z ubrania kilka sztuk. Miesiąc później niż w ubiegłym roku. Okazuje się, że włażą na człowieka także podczas mrozu.

Fotografowałem Wisłę przyozdobioną nieśmiałym słońcem i jego odbiciem w wodzie. Chwytałem obiektywem mewy, kaczki, kormorany, łabędzie przelatujące w niewielkich kluczach. Zastanawiając się nad nieobecnością wielkich stad, fotografowałem mieliznę w sąsiedztwie największej wyspy w rezerwacie Wysp Świderskich. Całą jej powierzchnię obsiadły ptaki. Dopiero na wyświetlaczu aparatu zobaczyłem – zamiast mew gromadę kormoranów. Biwakowały. Ich bezruch coś zwiastował…

Kormorany na mieliźnie Wysp Świderskich

Za kolejną odnogą starorzecza, pokrytą taflami lodu, znalazłem ścieżkę, która powiodła krawędzią podmywanego brzegu. Wszędzie zalegały powalone drzewa. Niektóre z nich przewróciły się prawdopodobnie w nocy. Bobry zostawiły świeże ślady żerowania. Okaleczony łęg ciągnął się od polany do starorzecza pod głazem i krzyżem upamiętniającym przejście skutej lodem Wisły przez żołnierzy I brygady kawalerii I Armii Wojska Polskiego 16 stycznia 1945 roku w celu oskrzydlenia Warszawy od południa. Starorzecze było dzisiaj wysuszone. Idąc po zmrożonym dnie, deptałem tropy saren, dzików, odciśnięte w błocie ślady bobrów i wodnych ptaków. Rozproszone światło słońca raziło oczy. Skończył się czas fotografowania pleneru. Skupiłem się na bliskich planach.

Minąwszy wyspę i stanąwszy naprzeciwko niewidocznego ujścia Świdra, zawróciłem. Droga powrotna wiodła z dala od rzeki zdziczałymi łąkami. Płoszyłem bażanty. Fotografowałem śpiewającego trznadla, czuwającą wronę, sójkę z orzechem w dziobie...

Trznadel

Sójka

Bażant kogut

Siwa wrona

A potem uwagę przyciągnęły stare wierzby – rozpadające się urzeczańskie wiedźmy. Jeszcze trochę a połamią się pod własnym ciężarem. Ludzie już nie praktykują ich ogławiania.